ซินแสหลัว ดวงจีน ฮวงจุ้ย

เสือกับจีน

ในวัฒนธรรมของประเทศจีนและทวีปเอเชีย เสือ ได้รับการขนานนามว่า “เจ้าป่า” ด้วยมีรูปร่างที่งามสง่าน่าเกรง โดยเฉพาะเสือโคร่งที่มาพร้อมลายพาดกลอนอันคุ้นตา  ทว่ามีหลายคนอาจยังไม่ทราบว่าเจ้าแห่งพงไพรนี้มีแหล่งกำเนิดอยู่ที่ประเทศจีนนี่เอง ดังนั้น เสือ จึงมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับวิถีชีวิตของชาวจีนมาช้านาน ทำให้ชาวจีนมีความเชื่อเรื่องบูชา เสือ มาตั้งแต่โบราณกาล โดยเฉพาะในพื้นที่ที่เคยมีประชากรเสืออาศัยอยู่หนาแน่นทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ของประเทศจีน

ณ อาณาจักรแห่งจีนแผ่นดินใหญ่ถือเป็น “บ้านเกิด”ของเผ่าพันธุ์เสือโคร่งยุคปัจจุบัน ราว 2 ล้านปีที่แล้ว “เสือโคร่งจีน” อันเป็นบรรพบุรุษของเสือโคร่งยุคปัจจุบัน อาศัยอยู่ในดินแดนของจีนแผ่นดินใหญ่ แต่ด้วยกาลเวลาที่หมุนเวียนเปลี่ยนผ่าน สภาวะอากาศโลกเปลี่ยนแปลง และความจำเป็นในการดำรงชีวิต “บรรพบุรุษเสือโคร่งจีน” จึงได้อพยพลูกหลานไปตามลำน้ำและขุนเขา มุ่งไปยังดินแดนด้านตะวันตกเฉียงเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือ เข้าสู่เอเชียตะวันออกเฉียงเหนือและเอเชียกลาง และได้กลายเป็นต้นตระกูลของเสือโคร่งไซบีเรียและเสือโคร่งแคสเปียน (เช่น เสือเปอร์เซียที่สูญพันธุ์ไปแล้ว)  ในบรรดาเสือโคร่งจีนอพยพเหล่านั้น บางส่วนลงไปทางใต้และย้ายไปทางตะวันตกเฉียงใต้ เข้าสู่ดินแดนอุษาคเนย์และอินเดีย อีกบางส่วนไปไกลถึงอินโดนีเซีย และแพร่เผ่าพันธุ์กลายเป็นเสือโคร่งจีนใต้ เสือโคร่งเบงกอล เสือโคร่งอินโดจีน เสือโคร่งสุมาตรา รวมถึงเสือโคร่งชวาและเสือโคร่งบาหลีที่สูญพันธุ์ไปแล้ว  ด้วยเผ่าพันธุ์ที่ดำรงคงอยู่คู่กับผู้คนมายาวนานถึง 2 ล้านปี ย่อมทำให้เรื่องราวของเสือเคียงคู่กับประวัติศาสตร์และอารยธรรมของมนุษยชาติ

กล่าวเฉพาะในประเทศจีน มีประเพณียกย่องบูชากราบไหว้สรรพสัตว์และธรรมชาติในฐานะสิ่งศักดิ์สิทธ์มาตั้งแต่บรรพกาล ซึ่งการสักการะเสือโคร่งถือเป็นตัวอย่างหนึ่งที่เห็นได้ชัด ในพจนานุกรมจีนที่เก่าแก่ที่สุด คือ ซัวเหวินเจี่ยจื้อ 《说文解字》กล่าวไว้ว่า “เสือ คือ ราชาแห่งสัตว์ป่า” ขณะที่บันทึกเกี่ยวกับประเพณีการบวงสรวงโบราณ 《风俗通义•祀典》ระบุว่า “เสือ: ธาตุหยาง ผู้นำแห่งสัตว์นับร้อย พิชิตเหยื่อได้อย่างฮึกเหริมและรวดเร็ว กัดกินอาหารราวปีศาจร้าย”

เสือในวัฒนธรรมจีนนั้น ไม่เพียงเป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญน่าเกรงขาม กำจัดโชคร้ายทำลายเคราะห์ สยบภูติผีขจัดปัดเป่าภัยพิบัติ และนำมาซึ่งความสมหวังโชคดีแล้ว ยังมีประเพณีในการสักการะรูปสลักหินเสือ เพราะเชื่อกันว่าเป็นสื่อกลางระหว่างมนุษย์กับเทพ เป็นสิ่งเชื่อมกับธรรมชาติ และเป็นสัญลักษณ์ของชีวิตอันนิรันดร์มาช้านาน ในประวัติศาสตร์ของชนชาติจีนหลายเผ่า ยังกล่าวตรงกันว่า เสือถือเป็นเทพแห่งการเบิกฟ้าดิน (หมายถึงการสร้างโลก) และเจ้าแห่งการดำรงคงเผ่าแพร่พันธุ์ของมนุษย์ อย่างในบทกวีคำกลอนของชนเผ่าอี๋ ระบุว่า “ฟ้าดินตะวันจันทรา ลมฝนฟ้าคะนอง ล้วนกำเนิดและเปลี่ยนแปลงมาจากเสือทั้งสิ้น” ทุกวันนี้ ชนเผ่าอี๋ยังเรียกขานหนุ่มสาวและเสือด้วยนามเดียวกันว่า “หลัวหลัว” ส่วนเผ่าผูหมี่ในมณฑลยูนนาน มีประเพณีบวงสรวงเสือโคร่งขาว และห้ามล่าเสือมาตั้งแต่โบราณกาล ทั้งยังกำหนดให้ปีเสือหรือวันเสือเป็นวันมงคล ส่วนบุตรที่เกิดในปีขาลหรือวันขาลถือเป็นสมบัติล้ำค่า ขณะที่เผ่าเห้อเจ๋อในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของแดนมังกร เคารพบูชาเสือในฐานะ “เทพเจ้าแห่งป่า” และสร้างวัดวาเพื่อบวงสรวงกราบไหว้ ส่วนชนเผ่าถู่ในอำเภอถงเหริน เมืองหวงหนัน ในมณฑลชิงไห่ แต่ละปีในวันที่ 5 – 20 เดือนสิบเอ็ด ตามปฏิทินจันทรคติ จะมีการจัดพิธีขับไล่ภูติผีปีศาจและโรคร้าย รวมทั้งพิธีกระโดดเสือเพื่อขอพรนำความสงบสุข

ทางฟากเกาะเป๋าเต่าในไต้หวัน ศาลพระภูมิเจ้าที่ทั้งหลายล้วนมีตำแหน่งที่ตั้งของ “เทพเจ้าเสือ” โดยเชื่อว่าจะเป็นเทพที่คอยปกปักรักษาและนำพาทรัพย์สินเงินทองมาให้ ในพิธีบูชาเจ้าแม่ทับทิมของแต่ละปี ยังมีการอัญเชิญเทพเจ้าเสือนำขบวนเสมอ

นับตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ผู้คนอาศัยรูปลักษณ์ของเสือเป็นตัวแทนในการสืบทอดศรัทธาและส่งมอบความสุข หนุนส่งอานุภาพและอำนาจบารมี นอกจากนั้น ชาวจีนยังนำชื่อ “เสือ” มาเรียกขานเชิงเชิดชูผู้ที่เป็นเอกในด้านต่างๆ อาทิ